Kukhula, kuhamba, kubona

 Uyati uma ubuka kahle, liningi letfu mawungasibuta kutsi sikhulele kuphi, singasangana ngoba sikhulele etindzaweni letinengi kabi. Asikakhuleli nje ekhaya lapho sitelwe khona kuphela.

Ikakhulu ke tsine basemaphandleni, sitikhandza sigcwala live lonkhe ngenca yekwetama kuba dvutane netikolwa.

Mine nje lenye yetindzawo lengikhulele kuto kulapha kaLobamba. Emashibhi ngiwati kahle, nesitolo saMotsa (kumbe Khumalo yini, angisati kahle hle) lebesihlala sigcwele njalo. Lamagwava lalapha eceleni kwase Lobamba National School, eceleni kwalelidamu lebeliseceleni kwemgwaco, ngiwati kahle.

Sengikhumbula labanye bafana bakitsi labasukela buganu butihlalele, babutsela esiswini. Ungatsi ke bebacala kunatsa emaganu. Kwabentani kwemaganu! Ngitsi kwabentani kwemaganu! Yey bangatomshaya goboluphonjwana kanje! Buganu!!!

Lapha enhla eLudzidzini nakhona ngati kahle. Enhla entansi tibutseki nemajobo lasavitsike sengatsi ahashulwe sihogo saSathane! Ngati kahle lapho.

Ngimangale mine kutsi lamajaha ahleli leni lapha emtini webantfu. Basho ke labatiko kutsi bamele kufakwa emasotjeni laba. Manje mine mangibuka letimbambo letomile letiphumele ebaleni bengibese ngiyatibuta kutsi lomshekashekane wemuntfu lona utawuba lisotja lakuphi nje 🙄

Eceleni kwaseLudzidzini bekuneli ground lebhola, kujima khona Tinyosi FC. Ngidlalile ke kaTinyosi kuma Under-14 ikakhulu.

Uyabona masikhuluma ngebantfu labalidlalile lichaza ekukhuliseni badlali, laba beTinyosi nabo bayabalwa kulabo bantfu. Leso sikhatsi ke bekusene Chappies Little League.

Mane lokwangisanganisa kancane kutsi bangifaka kuma Under-14 kantsi vele sengina 14 iminyaka! Ngake ngatibuta kutsi kanjani kutsi bangifake lapha kantsi phela mine angikho ngaphansi kwa 14 – “UNDER FOTINI!”. Angitsi ke mine vele lokweSiNgisi besengikwati nje mbamba, emagama bo “under” besengibati kahle nje kutsi basho kutsini.

Kodvwa ke ngaphindze ngaticinisa ngelekutsi mhlawumbe ngesibhola ligama lelitsi “under” lisho “14 and under”, kuyahlanganiswa nalaba labana 14. Cha, kwawuphotisa ke loko umoya wami.

Lokwabese sekungitfusa mbamba kodvwa kungesikhatsi ngibona kutsi kuwona lama Under-14 kunebadlali labadzala ngisho kunami. Impela ungatsi ngimi ngedvwa lobekamncane lapha. Sonkhe lesikhatsi ngiloku ngitisola kutsi ngicinela bantfwana, kantsi ngimi lomntfwana locinelwako! Kukhona lenhlobo lenekukhulela ngekhatsi, bengitsi tinswane kantsi hhaaa 😱

Ngabasola kakhulu baphatsi beTinyosi ngalesento, kodvwa ngabese angisabasoli kangako mangitsi ngibuka lalamanye emacembu besidlala nawo ngitfola kutsi nakhona vele laba bangetulu kwalo “Under” lobekiwe! Ungatsi nje bekulisiko leligcwele yonkhe ndzawo. Kube bongalandzela lomtsetfo njengoba unjalo, impela botawubatfola bo 10-0 onkhe lalasa!

Ngiyakhumbula ngalelinye lilanga sidlala nalelinye licembu kaChappies, sashayisana ngemilente nalelinye lija. Mosi kwaba ngatsi ngishayiswe sitimela lesishayelwa ngema Gupta amikisa emalahle lamanti ka Eskom, mcwi 🤞🏾

Lalela, mine ngiloku ngiyashumpa lapha phansi, kuphuma umphefumulo, netinyembeti, nekwelifinyelanyana! Mangitsi ngivula liso, ngibona lelija lesishayisene nalo liyajakadvula nje yonkhe inkhundla ngaphandle kwenkinga, impela ungatsi akukenteki lutfo! Yey, uyati ngayibuka lemilente yakhe lengakagcotjiswa, legcwele tikwele teMaths, ngasho ngenhlitiyo ngatsi uyati lapha yini ngatsi sesidlala nebatali 😩😭

KaTinyosi bekakhona nema Under-13. Ngatfuka kakhulu nakhona mangibona kudlala bantfu lengibatiko kahle hle kutsi badzala kunami! Hha, yemadoda 😲

Kodvwa ke ngiyabonga kakhulu kuTinyosi ngelichaza labalidlala emphilweni yami kanye nebafana labanengi.

Ngingakashiyi nje indzaba yaseLudzidzini, bekunetinkhomo talapha eLudzidzini, teluswa madvodza. Mine ke lengakitsi bengati kutsi tinkhomo teluswa bafana, hhayi nje emadvodza lamadzala kutsi onkhe malanga alandzelana netinkhomo. Yebo ke labadzala bebake batitsatse lapha nalapha, nakhona kube sikhashana lesifishane nje uma bangekho bafana, kodvwa intfo yekwelusa lengakitsi vele kwakuyintfo yebafana nje. Noko ke, ngakwemukela loko enhlitiyweni yami njengesifundvo ngemphilo. Bafana lengakitsi kwakubafana, kodvwa bafana eLudzidzini kwakumadvodza! Kwaba sifundvo sami leso!

Kuletinkhomo taseLudzidzini bekunenkhomo lenkhulukati, ungatsi beyimhlophe mangikhumbula kahle. Ligama layo bekungu “Sobhuza”.

Tindzaba ta “Sobhuza” sativa satfuka sonkhe. Kutsiwa “Sobhuza” ndzini akekhutwa, akashaywa. Ngisho la “bafana” bebamelusa bebete lilungelo lekumekhuta noma kumshaya. Awungitjele nje, uyelusa njani inkhomo kodvwa phindze ube bete lilungelo lekuyekhuta 🤔🙄

Kutsiwa uma ngabe “Sobhuza” angene ensimini yakho, wena ungumnikati wensimi bewute lilungelo lekumkhipha. Kufanele uthule nje umbukele, adle ummbila wakho, asutse, atisukele yena masekafuna. Wamsusa, nalo lilahle emhlane!

Nayo ke intfo leyangetfusa mbamba! Angivanga nje kutsi bulima buni intfo lenje! Inkhomo ingene ensimini yakitsi, ngithule nje? Ngiyiyekele?! Hha, yimihlolo!

Ngasho nje kutsi, hhay, lesive sakaLobamba naso silibele nje mbamba, kuhamba bavumelana nebulima lobece kangaka! Ngasho ngenhlitiyo kutsi mine uma ingake seyingene ensimini yakitsi, ngalelo langa ingalati litje lami kutsi limnandzi kanjani malihlala eluphondweni lwemtsakatsi!

Ngake ngahlala phansi nganoma kutsi kuletigodlo letingaka eSwatini engabe bangakhi nje labo “Sobhuza” kuto tonkhe letibaya, labahamba bangena emasimini ebantfu kuthulwe nje sengatsi akukonakali ndzawo!

Ngekukhula kwami ke noko ngihambe ngabona letinye tintfo, lokwabese kwenta kutsi sive sakaLobamba ngibuye ngingasisoli njengoba bengentile phambilini. Ngihambe ngabona kutsi, uyati, ngulelo nalelo khaya linayo inkhomo lekutsiwa yinkhomo yemadloti, lengatsintfwa noma sekwentekeni.

Angati kutsi lelisiko lekuba nenkhomo yemadloti lisukaphi, nekutsi kusita kuphi lokuba nayo, kodvwa nje tinkhomo temadloti tigcwele velonkhe.

Emalanga wona sekahambile solo ngabona “Sobhuza” kwekucala emphilweni yami, kodvwa lamuhla ngiyaye ngitsi ngiyabuka eSwatini ngibone kutsi, ndlela tsite, likhaya nelikhaya linayo inkhomo yemadloti.

Uma ngabe niyangisola, aningetsembi, ngicela nani senitinike sikhatsi, bantfwa baketfu, senibuke likhaya ngelikhaya, onkhe lamakhaya akitsi, nibukisise. Ngiyacinisa, ngiyacinisa, ngitsi nitatibona tinkhomo temadloti. Angeke nidzinge nekutjelwa.

Inkhomo yemadloti ayikhutwa. Wayekhuta, kutfutsa wena lakhaya! Ngisho mbamba! Mine sengibonile, kanengi futsi. Ngibabonile kanengi batfutsa kabuhlungu kabi, isale nje inkhomo yemadloti ijangaza ngaphandle kwenkinga.